สัตว์เลี้ยงเป็นสิ่งหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้ว่าเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับมนุษย์มาตั้งแต่อดีตกาล แม้ว่าสัตว์เลี้ยงต่างๆในอดีตจะมีประเภทหรือชนิดของสัตว์เลี้ยงที่แตกต่างออกไปจากปัจจุบัน ดังปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่บ่งชี้ บางชนิดหรือประเภทสัตว์อาจจะตรงกับสัตว์ที่เลี้ยงกันอยู่ในทุกวันนี้ก็ได้ หรือ บางชนิดอาจจะไม่ตรงก็ได้เช่นกัน แต่ความตรงหรือไม่ตรงนี้ก็ได้สะท้อนความหลากหลายในการเลี้ยงสัตว์ตั้งอดีตกาลจวบจนถึงปัจจุบัน และอีกทางหนึ่งก็ย่อมสะท้อนถึงความสืบเนื่องจากอดีตจนถึงปัจจุบันก็ได้ด้วยเช่นกัน
ทีนี้เราลองมาดูว่ามีสัตว์ชนิดใดที่มีหลักฐานปรากฏว่าเคยเป็นสัตว์เลี้ยงที่อยู่ในชีวิตของมนุษย์ในอดีตกันบ้าง มาเริ่มกันที่สัตว์เลี้ยงชนิดแรกันเลย ได้แก่
- สุนัข นับเป็นสัตว์เลี้ยงที่เป็นเพื่อนคู่ทุกข์คู่ยากกับมนุษย์มาตั้งแต่โบราณกาล ปรากฏหลักฐานเชิงประจักษ์เป็นกระดูกสุนัขซึ่งได้จากการขุดค้นทางโบราณคดีและปรากฏหลักฐานอยู่ในภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ที่เขียนไว้ตามเพิงผาต่างๆกันเช่นกัน แม้ว่าเราจะไม่สามารถทราบถึงเจตจำนงหรือจุดประสงค์ในการเลี้ยงที่แท้จริงได้ หลักฐานที่ปรากฏก็ย่อมบ่งชี้ว่าสุนัขเป็นสัตว์ที่อยู่ในความคิดและระบบความสัมพันธ์กับมนุษย์มาตั้งแต่ก่อนประวัติศาสตร์เลยด้วยซ้ำ
- วัว-ควาย แม้ในปัจจุบันในสังคมเมืองอาจจะไม่นับสัตว์พวกนี้ว่าเป็นสัตว์เลี้ยงเนื่องด้วยเหตุผลทางสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป การเข้ามาอยู่อาศัยในเมือง การเลี้ยงสัตว์ใหญ่แบบนั้นจึงอาจจะไม่เหมาะสมเสมอไป แต่จากหลักฐานที่ปรากฏก็ย่อมบ่งชี้ว่าในอดีตการเลี้ยงวัว-ควายเป็นสัตว์เลี้ยงอาจจะถึงจุดประสงค์ในการทำไร่ทำนาก็มีมาตั้งโบราณแล้วเช่นกัน ปรากฏหลักฐานมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ในเชิงโบราณคดี เช่น การขุดค้นพบวัวที่บ้านเชียง จังหวัดอุดรธานีและการปรากฏภาพเขียนสีที่ผาแต้ม จังหวัดอุบลราชธานี ก็เป็นสิ่งที่ยืนยันได้ว่าสัตว์เลี้ยงที่ไม่เป็นสัตว์เลี้ยงแล้วในตอนนี้ ก็เคยมีชีวิตและพัฒนาการควบคู่มากับมนุษย์มาตั้งแต่อดีตกาลเช่นกัน
นอกจากสุนัขและวัว-ควาย ยังปรากฏว่ามีสัตว์อื่นๆอีกเป็นจำนวนมาก มาตั้งแต่อดีตกาลดังปรากฏหลักฐานอยู่ในนิทานคำบอกเล่าหรือเรื่องคติปรัมปราต่างๆเป็นเค้ามูล เช่น แมว ซึ่งสะท้อนออกมาในประเพณีพิธีกรรมต่างๆที่ยังให้ความเคารพกับสัตว์ประเภทนี้เช่นประเพณีแห่นางแมว ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการนำสัตว์เลี้ยงมาเป็นเครื่องนำหรือสื่อนำในทางความเชื่อให้มนุษย์รอดพ้นจากความยากลำบาก อันสะท้อนว่าไม่ว่าด้วยเหตุผลใดๆ มนุษย์กับสัตว์เลี้ยงต่างๆก็เป็นสิ่งที่ต้องเคียงคู่กันไปเสมอ